De laatste deur

Een middag naar aanleiding van de in maart verschenen, ingrijpend herziene en uitgebreide editie van Jeroen Brouwers boek De laatste deur uit 1983: het monumentale boek met essays over zelfmoord in de Nederlandstalige letteren. Hierin beschrijft Brouwers onder andere de levensomstandigheden die auteurs tot zelfmoord hebben aangezet alsook de indicaties daartoe die zij soms in hun werken hebben nagelaten.

Met De laatste deur als uitgangspunt gaat Kenneth van Zijl - die vele schrijvers interviewde, onder wie Joost Zwagerman, en op dit moment werkt aan een documentaire over suïcides in een Utrechtse familie - in zijn lezing nader in op het onderwerp. Hij maakt daarbij gebruik van Cherry Duyns’ documentaire De verzonkenen (1984) over Jeroen Brouwers en diens boek.
Eveneens is er de eenmalige vertoning van het gesprek, dat Van Zijl met Brouwers voerde bij de presentatie van de nieuwe uitgave van De laatste deur in België, en van een nieuwe tekst die Brouwers toen uitsprak.
Tot slot een discussie.

‘Liefde-literatuur-dood is de thematische drie-eenheid binnen het oeuvre van Jeroen Brouwers. Zijn fascinatie voor zelfmoord dateert van het begin van de jaren zeventig, toen een vriendin zich het leven had benomen. Brouwers’ wens om het zelfmoordraadsel te begrijpen resulteerde in het inmiddels legendarische boek De laatste deur.
Vanuit gevoelens van mededogen, begrip en solidariteit met hen die in het verleden en de meer recente tijd de hand aan zichzelf sloegen (van wie hij er enkelen van zeer nabij heeft gekend), poogt Brouwers aan de hand van hun literaire werk een mogelijke verklaring te vinden voor hun ultieme daad. Brouwers karakteriseert op integere en invoelende wijze uiteenlopende figuren als François HaverSchmidt (Piet Paaltjens), Menno ter Braak, Halbo C. Kool, Jan Emmens, Jan Arends, Dirk de Witte, Jan Emiel Daele, Jotie T’Hooft en tal van anderen. De nieuwe editie van De laatste deur bevat ook levensgeschiedenissen van overledenen in de laatste jaren: Adriaan Venema, Anil Ramdas, Nanne Tepper, Joost Zwagerman en Wim Brands.
Aan De laatste deur is een supplement toegevoegd (De zwarte zon, De versierde dood en verspreide opstellen) met essays over buitenlandse schrijvers en onderwerpen als zelfmoordverenigingen en –sekten, en geruchten en verzinsels over zelfmoord. Een aantal van deze opstellen is niet eerder in boekvorm verschenen.’ Geciteerd: uitgeverij Atlas/Contact.

Kenneth van Zijl
is jarenlang programmamaker/ regisseur geweest bij de NOS, NPS en NTR. Programma's als SCOOP, Hansje Brinker, Cultuur&Media, Rechtenkwesties en Radio Urbania heeft hij mede ontwikkeld en vormgegeven als interviewer. De laatste jaren was Van Zijl actief op het digitale themakanaal NPO Cultura. Daar maakte hij het literatuurprogramma Knetterende Letteren, dat in de jaren '90 als radioprogramma begon en in 2007 een doorstart beleefde als televisieversie. Naast Knetterende Letteren presenteerde Van Zijl in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds de literaire talkshow Letteren&cetera vanuit de bibliotheek van het fonds.