De Krokodil & De Neus

Twee klassiek geworden negentiende eeuwse verhalen van de Russische grootmeesters Fjodor Dostojevski (1821-1881) en Nikolaj Gogol (1809-1852). Beide verhalen gaan over zonderlinge gebeurtenissen. In De krokodil van Dostojevski wordt een eerbiedwaardige heer van een zekere leeftijd levend opgeslokt door een krokodil; in De neus van Gogol vindt een barbier op een ochtend in zijn broodje de neus van een van zijn klanten. Humoristisch, satirisch en sprookjesachtig.

Fjodor Dostojevski
werd in 1821 in Moskou geboren als zoon van een ziekenhuisarts en opgeleid aan de militaire academie in St. Petersburg, de stad waar hij overigens bijna dertig jaar woonde en in 1881 aan een longbloeding stierf. De stad die ook een grote rol speelde in zijn literaire werk, bijvoorbeeld in Misdaad en straf. Vanaf zijn 23ste wijdde hij zich geheel aan de literatuur, vertaalde werk van Franse auteurs en had succes met zijn eerste roman Arme mensen. Als fervent bezoeker van politiek radicale bijeenkomsten wordt Dostojevski door de tsaristische politie gearresteerd, ter dood veroordeeld, op het nippertje gered van het vuurpeleton, en is na vele jaren van dwangarbeid in Siberië uiteindelijk op 35-jarige leeftijd weer werkzaam als officier.

Vanwege epilepsie wordt hij twee jaar later ontslagen en gaat, inmiddels (ongelukkig) getrouwd, weer in St. Petersburg wonen. Leidt een leven met steeds maar schulden, wurgcontracten met uitgevers en een continue strijd tegen armoede. Om aan zijn schuldeisers te ontkomen maakt hij vele reizen naar Europa. Zijn ervaringen van al die turbulente jaren zal hij veelvuldig gebruiken in zijn grote dramatische, realistisch-wijsgerige romans en verhalen, waarin de hartstocht en het noodlot van de mens zijn uitgebeeld. Van Dostojevski, die schrijvers als Poesjkin en Schiller, Balzac en Dickens, bewonderde, zijn diverse romans op het toneel gebracht en verfilmd. Onder andere Boze geesten, De idioot, De gebroeders Karamazov, Aantekeningen uit het ondergrondse behoren tot de klassieke literatuur.

Nikolaj Gogol,
de eerste grote Russische prozaïst van de 19e eeuw, werd in 1809 geboren in Klein-Rusland (nu Oekraïne). Zijn ouders bezaten een klein landgoed in de streek Poltava. Op 19-jarige leeftijd vertrok Gogol vol idealen naar Sint-Petersburg, waar hij een jaar later literair debuteerde met een zelf gefinancierde uitgave van zijn verzen. Een mislukking. Maakte een korte carrière als ambtenaar in St-Petersburg. De sfeer van bureaucratie en bekrompenheid die hij op het departement meemaakte, zou hij later in zijn werk vaak beschrijven.
Werkte van 1831 tot 1832 aan folkloristische verhalen, geïnspireerd op zijn jeugdjaren in Oekraïne. Een succes. Poesjkin herkende zijn talent. Na een mislukt avontuur als bekleder van een leerstoel algemene geschiedenis aan de Universiteit van St. Petersburg besloot hij zich geheel aan het schrijven te wijden. Een succes.

Gogol schreef naast romans en verhalen ook toneelstukken, waaronder (het veel gespeelde) De revisor en Huwelijk. Zeer bekend werden zijn verhalen De neus en Dagboek van een gek. Diverse verhalen werden gebundeld in Gogols meest succesvolle bundel: Petersburgse vertellingen. Dode Zielen uit 1842 wordt alom als zijn meesterwerk bestempeld. In zijn werk worden fantasie en werkelijkheid op wonderlijke, surrealistische wijze dooreengevlochten en staan vaak groteske schilderingen van het leven van groot grondbezitters en ambtenaren centraal. Na een periode van geestelijke en creatieve achteruitgang, grotendeels doorgebracht in het buitenland, stierf Gogol in 1852 op tweeënveertigjarige leeftijd.

Carol Linssen
speelde in zijn lange toneelloopbaan bij verschillende toneelgezelschappen. Richtte samen met Erik Vos, Christine Ewert e.a. De Appel op. Werd onderscheiden met de Louis d’Or, de hoogste Nederlandse toneelprijs. Linssen schrijft en ontwerpt zelf ook theaterstukken met een onderzoekend en experimenteel karakter, zoekt vaak naar de verbinding tussen theater en muziek. In Salon Saffier was hij eerder te zien met werk van o.a. Dylan Thomas, Tsjechov, Bruno Schulz, Edgar Allan Poe, Ljeskov en The Waste Land van T.S. Eliot.

Christine Ewert
ontving voor haar toneelspel - in stukken van Brecht en Dostojevski - de Theo d’Or, de hoogste Nederlandse toneelprijs. Binnen en buiten De Appel, het gezelschap dat zij samen met Erik Vos, Carol Linssen e.a. oprichtte, maakte zij diverse eigen voorstellingen. Vanaf 1972 tot 2010 was zij als docente verbonden aan de Arnhemse Toneelschool. In Salon Saffier speelde zij onder andere de monologen Salomé en Diogenes, was zij te zien als Lady Macbeth uit Mtsensk en vertolkte Eliots kattengedichten’.